Thema: Feelings, nothing more than feelings – Gevoelens en psychoanalyse

Het kind van vandaag, de patiënt van morgen?

Marja Rexwinkel 

Zonder vroege preventie en interventie zal er in de toekomst, zoals ook in het verleden het geval was, hoge intergenerationele overdracht van ongelijkheid, disfunctioneren en kindermishandeling blijven bestaan. In de Infant Mental Health visie staat de relatie tussen kind en ouder centraal, al vanaf de zwangerschap. Gezonde en veilige relaties vanaf de start geven een voedende omgeving van waaruit kinderen een gezond zelfbeeld kunnen ontwikkelen, kunnen leren, vaardigheden kunnen ontwikkelen en uiteindelijk participeren in school, maatschappij en de wijdere wereld. Dit concept is geworteld in een relationele filosofie en zou brede politieke en maatschappelijke steun moeten krijgen. Dit vraagt om beweging in ons denken over psychoanalytische concepten en behandeling van ( jonge) kinderen en aansluiting bij de maatschappij.

To eat or to be eaten - that’s the question - Psychoanalyse en horrorfilms

 Bart Laps

Griezel- en horrorfiguren bevolken al eeuwen onze spannende verhalen. In golfbewegingen passeren talrijke duistere creaturen onze bioscoopzalen. Je zou zelfs kunnen opmerken dat horrorfiguren hun ‘niche’-status wat hebben verlaten. In deze lezing kijken we door een psychoanalytische bril naar het genre, inhoudelijk en qua vorm, met als centrale vraag of een dergelijke psychoanalytische lezing iets van de thematische variaties alsook de aanhoudende populariteit ervan doet begrijpen. Een angstaanjagend psychoanalytisch uitstapje…

Gedaanten van angst - Psychoanalytische overwegingen

 Jos van Mosel

Het concept angst is binnen de psychoanalyse in de loop der tijd op verschillende manieren gedefinieerd en theoretisch verklaard. Angst verschijnt in de spreekkamer van de analyticus in verschillende gedaanten, zoals angst voor verlies, fobische angst, angst voor de kracht van de eigen impulsen, angst voor het geweten. Deze voordracht gaat over de betekenis van angst in de klinische psychoanalytische praktijk.

Rouwprocessen in de psychoanalytische praktijk

 Bastiaan van Dongen

Freud schreef in 1917 over de (on)bewuste processen bij rouw na het verlies van een liefdesobject. Rouw is onlosmakelijk verbonden met de menselijke levensloop, en kan gezien worden als een essentieel onderdeel van het psychoanalytisch proces. Bijvoorbeeld wanneer het aankomt op afscheid moeten nemen van persoonlijk gekoesterde illusies. In de voordracht wordt stilgestaan bij psychoanalytische theorieën over normale en pathologische rouw, en wordt getoond hoe hier in de praktijk mee gewerkt wordt.

Stilte tussen twee stormen….of toch niet? – Over psychoanalyse en psychoanalytische psychotherapie in de latentiefase

Babette Bijlsma

In deze lezing wordt stilgestaan bij theoretische opvattingen over de latentiefase. Wat is de latentiefase en wat maakt dat deze periode onderscheiden wordt van andere levensfases? Daarnaast wordt er verslag gedaan van zowel een psychotherapeutische behandeling als een psychoanalyse bij kinderen in de latentiefase, om zo een indruk te krijgen van de verschillende processen.

De lat, de bril en de ander – Over laat-adolescentie en jongvolwassenheid

 Jaap van der Staal

In de ontwikkeling naar (jong)volwassenheid ziet de laat-adolescent zich geplaatst voor belangrijke ontwikkelingstaken, zoals het verwerven van autonomie en een eigen identiteit. Deze lezing richt zich op de vraag wat de impact is van een individualiserende samenleving die maakbaarheid vooropstelt op de innerlijke dynamiek van de jongere die nog zo in ontwikkeling is. De lat ligt hoog. Hoe om te gaan met de druk van de op zichzelf gerichte kritische bril (de innerlijke criticus). Hoe om te gaan met de druk van die veeleisende omgeving. En wat is de invloed van de bril van het verleden, de verinnerlijkte ouderobjecten, de geïnternaliseerde ander?

Gevoelsverhuizing – Over overdracht en tegenoverdracht

 Wouter Gomperts

Emoties uit de kinderjaren worden herhaald en beleefd aan de persoon van de behandelaar (overdracht). Omgekeerd reageert de behandelaar op de persoon en de overdracht van de patiënt (tegenoverdracht). In deze voordracht worden de begrippen overdracht en tegenoverdracht uitgewerkt en wordt ook stil gestaan bij etnisch-culturele overdracht en tegenoverdracht: in de kleine wereld van de behandelkamer kunnen onbewust gevoelsreacties naar voren komen die te maken hebben met de verhoudingen tussen groepen mensen in de grote wereld van de samenleving.

Over gevoel bij borderline en narcistische patiënten – Wat voelen zij en wat voel jij?

Nel Draijer 

Mijn bijdrage zal gaan over voelen, gevoelens, emotionaliteit bij borderline en narcistische patiënten én hun behandelaars. Als behandelaar krijg je bij deze patiënten vaak ‘alle hoeken van de kamer te zien’. Ik vertel daarover vanuit het perspectief van TFP (Transference Focused Psychotherapie) die speciaal voor deze patiënten is ontwikkeld. Kern van deze behandeling van borderline en narcistische patiënten is de analyse van de overdracht en tegenoverdracht.

De omarming van de dode ander

Antonie Ladan 

In mijn voordracht zal ik het vooral hebben over een vorm van onvermijdelijk geweld in onze relaties. Ik zal dat onder meer toelichten aan de hand van ‘Tirza’ van Arnon Grunberg.

Over het vermogen psychische pijn te verdragen

Rob Wille 

Psychische pijn is een onvermijdelijk deel van ons bestaan. Het stamt uit onbewuste lagen van onze persoonlijkheid en wortelt in vroege preverbale ervaringen op de grens tussen het somatische en psychische. Het vermogen psychische pijn te verdragen ontstaat als gevolg van de internalisering door het kleine kind van de troost en geruststelling die de moeder biedt.

Plezier en genot kunnen niet ervaren worden zonder de ervaring van pijn en onlust. Omdat het ervaren en verdragen van psychische pijn in iedere psychoanalyse een rol speelt kan de analyticus niet volstaan met een zorgende, moederlijke attitude maar is er ook een bepaalde mate van ‘hardheid’ nodig. Klinische vignetten illustreren dit.

Rondwandeling door Amsterdam

Carla van Tatenhove

Onder leiding van een gids, die Amsterdam door en door kent, wordt een wandeling gemaakt door het historisch centrum. Enkele bezienswaardigheden die in het middeleeuwse en 17e eeuwse Amsterdam van belang zijn geweest voor de gezondheidszorg worden belicht. De wandeling duurt 2 uur en start bij de Oudemanhuispoort.

Rondleiding door het Rijksmuseum

Ton Stufkens

Hoe kijkt een psychoanalyticus naar een schilderij en hoe komen gevoelens en daarmee samenhangende innerlijke conflicten tot uiting in de kunst? In deze rondleiding neemt Ton Stufkens je mee in zijn passie voor psychoanalyse en kunst.

Informatie over de psychoanalytische opleidingen

Mocht je overwegen om psychoanalyticus te worden – ooit of op kortere termijn dan is het zinvol om naar de info te komen over de opleiding. Ook als je alleen maar geïnteresseerd bent in de opleiding dan ben je welkom. Er is een verschil tussen de opleiding in België en de opleiding in Nederland. Er zijn daarom twee verschillende informatiebijeenkomsten. Christine Franckx en Marc Hebbrecht geven informatie over de Vlaamse opleiding op woensdag 4 juli van 18.00-19.30. Zij combineren dit met Meeting the Analyst. De info over de opleiding in Nederland wordt gedaan door Saskia Schmitz-Kooij, van 17.00-17.45, ook op woensdag 4 juli. Deze bijeenkomst wordt niet gecombineerd met Meeting the Analyst. Beide bijeenkomsten vinden plaats op Olympiaplein 2. Je kunt je ter plekke inschrijven voor de informatiebijeenkomsten.

Meeting The Analyst

In een groepje van maximaal 6 personen kun je een bezoek brengen aan een analyticus in zijn of haar spreekkamer. Je hebt de keuze om naar een analyticus te gaan die volwassenen behandelt of een analyticus die voornamelijk met kinderen en jeugdigen werkt. Bij kinderen en jeugdigen wordt het spel dat kinderen laten zien gebruikt om hun binnenwereld te begrijpen.

Je krijgt de gelegenheid vragen te stellen en met elkaar en met de analyticus in gesprek te gaan, bijvoorbeeld over wat redenen zijn om in analyse te gaan, wat het verschil is tussen een analyse van vijf keer per week en een wekelijkse psychotherapie, hoe het is voor een analyticus om iemand elke dag jarenlang te zien, of kinderen ook zo vaak komen, hoe kunnen in hun spel problematiek naar voren brengen, of ouders ook betrokken worden in de behandeling, wanneer iemand ‘klaar’ is met zijn of haar analyse, hoe is om op de bank te liggen en de analyticus niet te zien, en hoe het is om achter de bank te zitten. Maar misschien wil je ook even proberen hoe het is om op de bank te liggen en vrij te associëren.

Iedereen kan aan dit onderdeel meedoen, ook als je je alleen ingeschreven hebt voor de inleiding op maandag en dinsdag.

Je kunt je ter plekke inschrijven.

Affect, drift, libido. Passie?

 Paul Verhaeghe

De vroege Freud hecht veel belang aan het affect en de bewerkingen daarvan. In het driftbegrip zal dit verschuiven naar de drang, en nog later wordt het libido. In die verschillende vertalingen verdwijnt de oorspronkelijke betekenis en het belang, ook al omdat Freud meer en meer de cognitieve richting uitgaat. Tijd dus om een en ander te herbekijken.

Bruid in de morgen - Hugo Claus

Arthur Eaton, Thomas Lamers 

Thomas Lamers en Arthur Eaton onderzoeken de relatie tussen emoties en toneel. Zij doen dat aan de hand van hun succesvolle samenwerking aan het toneelstuk Een bruid in de morgen (1955) van Hugo Claus in 2014. Hoe kunnen psychoanalytische concepten bijdragen aan de productie van een toneelstuk? En wat heeft het toneel de psychoanalyse voor inzichten te bieden?

Psychoanalyse in relatie - hoe de mens gedreven wordt door emoties

 Frans Schalkwijk

Sinds de jaren 1990 is er een nieuwe brede stroming in de psychoanalyse ontwikkeld, die samenhangt met de verschuiving van de eenpersoonspsychologie van de driften naar de tweepersoonspsychologie van de relationele behoeften en motivationele affectieve systemen. De implicaties van een dergelijke manier van denken en behandelen voor de klinische praktijk zijn groot, zoals bijvoorbeeld te zien in de theorie over het narcisme.

Emotieregulatie in psychoanalytisch perspectief

 Nelleke Nicolai

Stoornissen in de emotieregulatie zijn  aanwezig bij alle vormen van psychopathologie. In mijn lezing geef ik aan waar affecten, emoties en gevoelens vandaan komen, hoe ze zich ontwikkelen en gereguleerd worden en wat de aangrijpingspunten zijn in de behandeling bij verschillende vormen van verstoringen in de  emotieregulatie.  Bijvoorbeeld teveel voelen en (traumatisch) overspoeld raken en te weinig voelen en vervreemd en afgesneden van het gevoelsleven zijn.  Het lichaam als de zetel van de affecten en emoties komt uitgebreid aan de orde als het belichaamde Zelf. Gevoelens zijn secundaire representaties van primaire emoties en worden gevormd in de sociale ontwikkeling in de interactie met  belangrijke anderen.

Tango

 Arjan & Marianne

Droevig, sensueel en slaperig komt,
een mengeling van lach en klacht
van de instrumenten aangevlogen,
gaat het lichaam binnen,
en ontsteekt de passie
die in de ziel te slapen ligt.

‘Apología tanguera’ A. P. Maroni

Ingetogen gedanst, en vol van expressie, een dialoog tussen man en vrouw in een innige omhelzing, dit is de Argentijnse tango.
Arjan en Marianne nemen je mee op deze reis.

www.tangoalma.nl

Psychoanalyse en liefde - Een vooruitziende terugblik

 Marc Hebbrecht

Van alle menselijke emoties is liefde wellicht de meest raadselachtige die een ingrijpende invloed uitoefent op onze lotsbepaling. Er bestaan verschillende vormen van liefde die in de analytische setting kunnen worden bestudeerd: eigenliefde, de liefde tussen ouders en kind, naastenliefde, erotische liefde, passie, altruïsme… In de analytische situatie krijgen we een heel bijzondere vorm van liefde te maken: de overdrachtsliefde. Er wordt onderzocht en met klinische vignetten geïllustreerd op welke wijze de psychoanalyse onze inzichten over menselijke liefde heeft verruimd.

Schaamte: iets om je voor te schamen?

Suzy Schipper

Het gevoel van schaamte kennen we allemaal, maar wat gebeurt er eigenlijk als iemand zich schaamt? In mijn lezing zal ik ingaan op de ontwikkeling van de psychoanalytische theorie over schaamte en op een aantal vragen die daarbij zijn ontstaan: wat gebeurt er intrapsychisch bij het ontstaan van schaamte? Welke rol speelt het zelf daarin? Hoe verhoudt schaamte zich tot schuld? Tenslotte kijken we naar het omgaan met schaamte in de klinische praktijk.

Tussen tederheid en passie - De klinische relevantie van Ferenczi

Jens De Vleminck

In Sándor Ferenczi’s beschouwingen over psychoanalytische techniek staat de affectieve ervaring in het hier en nu van de therapeutische ontmoeting centraal. Waarin bestaat het verrijkende potentieel van een ferencziaanse psychoanalyse? Op welke manier is haar invloed merkbaar bij auteurs als Winnicott, Bion en Kohut? En wat is de relevantie ervan voor onze klinische praktijk vandaag?

Parallelsessie: Workshop Overdracht en tegenoverdracht

Famke Kwee

Overdracht en tegenoverdracht vormen het hart van de psychoanalyse, maar zijn lastig te doorgronden. Wat moeten we ons voorstellen bij een onbewuste dat onbewust iets laat weten aan een ander onbewuste? Hoe benader je dat met je bewuste verstand? Overdracht en tegenoverdracht laten zich vooral zien in verstoringen en in onverwachte associaties, beelden en dromen. Het hanteren van overdracht en tegenoverdracht vereist dat de behandelaar zijn eigen interne ontregeling herkent, verdraagt en verwoordt. In de workshop wordt dit geïllustreerd met filmfragmenten en is er gelegenheid om te oefenen.

Voor de workshop Overdracht en Tegenoverdracht en de workshop Afweer en Weerstand dien je je tevoren in te schrijven. Je kunt dit doen nadat je je hebt ingeschreven voor de Summer University en de betaling hebt voldaan. Inschrijving kan door een mail te sturen naar Angela Binken info@npav.nl. Vermeld in je mail om welke workshop het gaat. Er zijn geen extra kosten aan deze workshop verbonden. Het maximaal aantal deelnemers is 15.  

Emotie als magie - Een toegang tot het niet verdrongen onbewuste

Pieter Niers

De vrijzwevende aandacht van de analyticus en de vrije associatie van de analysant zijn erop gericht een werkelijkheid bloot te leggen die primair is in ons voelen en handelen, maar overwoekerd wordt door beelden en aannamen. Tegen deze achtergrond zal besproken worden hoe deze primaire werkelijkheid, het onbewuste, niet alleen ontstaan is als gevolg is van verdringing van wat eens bewust was, maar als het ‘unrepressed unconscious’ (Freud, 1923b) veel meer nabij is. Een visie op emotie als een magische transformatie van de werkelijkheid (Sartre 1939) en de dimensie van eindeloosheid in de emotie (Matte Blanco, 1975) ontsluiten deze nabijheid van het niet verdrongen onbewuste.

Literatuur:

Sartre, J.P. [1939]
Esquisse d’une théorie des émotions.
Hermann, Paris
[vertaald door Louis Tas als “Magie en Emotie”, Boom 1966 / 2009]

Matte Blanco, I. [1975]
The unconscious as infinite sets.
London: Karnac Books

Workshop afweer en weerstand

Cileke Exler

Afweer en weerstand komen we zowel in het dagelijks leven tegen  als in de behandelpraktijk.  Er wordt bijvoorbeeld gezegd: “Hij heeft er weerstand tegen om aan zijn scriptie te beginnen” of “zij weert haar kwetsbare gevoelens af”. In de behandelkamer loop je onherroepelijk aan tegen afweer en weerstand in de arts-patiënt relatie, in de therapeut-patiënt relatie. In deze workshop zal aandacht besteed worden aan hoe afweer en weerstand te herkennen, wat het verschil is en tevens hoe ermee om te gaan. Wat werkt productief en wat contraproductief? Wat werkt weerstand verhogend? Aan de hand van uitleg en filmfragmenten zal dit geïllustreerd worden en er is gelegenheid om te oefenen.

Voor de workshop Overdracht en Tegenoverdracht en de workshop Afweer en Weerstand dien je je tevoren in te schrijven. Je kunt dit doen nadat je je hebt ingeschreven voor de Summer University en de betaling hebt voldaan. Inschrijving kan door een mail te sturen naar Angela Binken info@npav.nl. Vermeld in je mail om welke workshop het gaat. Er zijn geen extra kosten aan deze workshop verbonden. Het maximaal aantal deelnemers is 15.  

L en H: de feiten - Over afgunst in het werk van Klein en Bion

Jan Cambien

In deze uiteenzetting wordt het concept afgunst in het werk van Melanie Klein besproken als een klinische operationalisering van Freuds doodsdrifttheorie. Er wordt onderzocht of Bion de Freudiaans-Kleiniaanse theorie trouw blijft, ontwikkelt, of verlaat. De visies van Klein en Bion worden getoetst aan de actuele klinische praktijk en aan de Griekse Eros mythologie.

De adolescent en het onbehagen in de seksualiteit

Lut de Rijdt

De seksuele ontwikkeling verschijnt in de adolescentie als een ontregelende kracht en leidt tot allerlei overspoelende emoties en symptomen.  De klinische beelden die hier het gevolg van zijn drukken niet alleen het eigene van de adolescentie uit, maar resoneren ook mee met onze gender-neutrale tijden.