Column: Summerschool Psychoanalyse in Georgië 2016

  |  15 juni 2017  |  Columns

Column: Summerschool Psychoanalyse in Georgië 2016

‘Trauma and intercultural exchange’

Sachkhere, een authentiek Georgisch dorpje twee uur rijden ten westen van de hoofdstad Tbilisi, was in de zomer van 2016 de thuishaven van de internationale Summerschool Psychoanalyse. Als een van de elf Nederlandse deelnemers van de groep, onder leiding van mede-organisator en psychoanalyticus Jaap Ubbels en psychoanalyticus Wouter Gomperts, vertrok ik 26 juli 2016 naar het land op de grens van Europa en Azië. Hoewel ik niemand van de andere deelnemers kende, had ik toch niet het gevoel echt alleen te gaan: de kennismakingsavond voorafgaand aan de reis had een gevoel van herkenning opgeroepen. Alle deelnemers leken naar hetzelfde op zoek. We wilden meer te weten komen over psychoanalyse, omdat we behoefte hadden aan verdieping in het huidige curriculum van de Universiteit en meer diepgang zochten in het reflecteren op onze werkzaamheden op de werkvloer.

Na een lange tocht vanaf het vliegveld in Tblisi, waarbij de koeien ons vanaf de weg aanstaarden en de Russische lada’s voorbij scheurden, kwamen we aan in een door bergen omringd hotel. Door het drukke programma dat we gekregen hadden voor de week, was ik in eerste instantie bang niks van het land mee te krijgen. Iedere ochtend een lezing, daarna een theoretische discussiegroep. In de middag waren er intervisiegroepen, waar deelnemers een eigen casus uit de praktijk konden inbrengen. In de avond een film, met inleiding en discussie nadien. De balans tussen echt inhoudelijk bezig zijn en toch ook van een echt een ontspannen vakantiegevoel genieten, bleek echter als vanzelf te ontstaan.

Het thema van de week was ‘Trauma and intercultural exchange’. In ochtendlezingen kwamen onderwerpen als overdracht-tegenoverdracht, etnische verschillen,  impliciete vooroordelen, en de gevolgen van traumatisering aan bod. Het thema trauma was zeer relevant gezien de recente oorlogsgeschiedenis van ons gastland. Georgië bestaat pas opnieuw als republiek sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991. Ook na de onafhankelijkheid heerst er nog altijd onrust in de gebieden Zuid-Ossetië en Abchazië.

Ook omdat ik zelf al enige tijd werk met de doelgroep ‘zwaar getraumatiseerden’ vond ik de theorie die hierover behandeld werd vrij oppervlakkig. Ook psychoanalytisch gezien bleven de lezingen op het niveau van basiskennis hangen, zeker voor de deelnemers die de Summer University in Amsterdam hadden gevolgd. Het niveau in Amsterdam bleek toch een stuk hoger te liggen. Toch zorgde de setting voor een bepaalde diepgang die we in Nederland niet hadden kunnen verkrijgen. In de intervisie groepen kwamen de culturele verschillen en de verschillen in achtergrond tussen de Georgische, Duitse en Nederlandse deelnemers duidelijk naar voren. Hoe je met trauma en getraumatiseerde cliënten omgaat als in land bent opgegroeid dat als jaren stabiel is, bleek te verschillen van hoe je hiermee omgaat als het trauma nog veel meer “in” de samenleving zit. Als Nederlandse deelnemers konden we ons verwonderen over de beklemmende positie van jongvolwassenen in het loskomen van ouders (alleen mogelijk als je trouwt), de kleine gemeenschap waarbinnen therapeuten werken, het zoveel dichter bij het privéleven van patiënten staan en de zere plekken van collega’s binnen de Georgische geschiedenis. De eigen traumatische ervaringen van Georgische studenten en therapeuten brachten het trauma in de collegezaal, waardoor deze  voelbaar werd op een manier die ik nog nooit eerder had ervaren.

Na afloop van de zomerschool vervolgde een deel van de Nederlandse groep een reis door Georgië. Plekken die door Georgische collega’s waren aangehaald tijdens het delen van hun ervaringen en herinneringen werden bezocht. Op vele avonden werd nagepraat over de bewogen week van de zomerschool waarin wij allen een gemeenschappelijke ervaring deelden: trauma had zowel vanuit theorie als via emotionele ervaringen ruimte gemaakt voor een vergroot bewustzijn van culturele verschillen binnen het therapeutisch proces. Het belang deze verschillen in de tegenoverdracht niet te negeren, maar juist te registreren en te exploreren is daarom door ons allen opgeslagen.

* Deze tekst is een aangepaste en verkorte versie van het verslag van Kiki Bruidegom en Marieke van Kesteren over de Summerschool Georgië dat gepubliceerd wordt in het Tijdschrift voor Psychoanalyse.