Nieuwsbrief april
Marion Wolfis | 6 april 2022 | Nieuws, Nieuwsbrieven
Beste allen,
Wat leuk dat velen van jullie nu al hebben laten weten te komen. Er is even een obstakel geweest met de betaling voor inschrijving, wat sommigen van jullie hebben gemerkt, maar dat is gelukkig opgelost! We hebben dus al inschrijvingen voor onze summer university psychoanalyse ‘Geheimen Gonzen’, maar geen vrees; er is nog plek. Mijn tip is je nu in te schrijven als je hebt besloten te komen. Dan heb je ook de meeste keuze. Ben je nog besluiteloos, dan heb je misschien wat aan de podcast van Miller die verderop in deze nieuwsbrief aan de orde komt.
Verder in deze nieuwsbrief;
- Benefiet symposium ‘Waarom Oorlog’, van Freud tot Poetin
- Nieuws vanuit de Nederlandse PAC centra’s; PAK West.
- Psychoanalyse en filosofie
- Podcast tips
- Psychoanalytisch woordenboek
- Virtuele rondleiding laatste woning Freud
- De freud folder
- Nieuws van de Nederlandse Vereniging voor Psychoanalytische Psychotherapie (NVPP)
- Hybride lezingen reeks Psychoanalyse en Kunst (Londen)
- Nieuws van het Tijdschrift Voor Psychoanalyse en haar Toepassingen (TVPa)
Benefietsymposium ‘Waarom Oorlog’, van Freud tot Poetin
Stichting Psychoanalytische Fondsen1 en Stichting Breukvlakken2 hebben naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne het initiatief genomen tot een benefiet-middag in Perdu, Kloveniersburgwal 86, Amsterdam en via livestream
De recente inval van Russische troepen in de Oekraïne op een schaal, die sommigen hadden voorzien, maar weinigen voor mogelijk hadden gehouden, heeft het politieke wereldtoneel op slag veranderd. De NAVO is weer springlevend, Duitsland werpt alle schroom van zich af en probeert zo snel mogelijk weer een militaire macht van belang te worden, en het EU- lidmaatschap van de Oekraïne, een paar maanden geleden nog ondenkbaar, is opeens waarschijnlijk geworden. Dat deze onbezonnen actie van Poetin, dromend over het herstel van een groot Russisch Rijk, zijn mogelijke ondergang zal betekenen wordt door weinigen betwijfeld. Maar de grote vraag is wanneer, volgende week, volgende maand, volgend jaar, volgend decennium? Niemand die het weet. En hoeveel ellende zullen hij en zijn trawanten nog teweegbrengen?
Er woedt immers een oorlog in Oekraïne, een oorlog die, dankzij het felle verzet van de Oekraïners, niet door Poetin gewonnen kan worden, tenminste niet zonder een hoge prijs. Maar Poetin kan het zich ook niet permitteren deze oorlog te verliezen. Dus het lijkt een slepende oorlog te worden, met alle excessen van geweld en menselijk lijden van dien. Er zijn innerlijk conflicterende verlangens van vrede voor Oekraïne en het voeren van oorlog door defensief oorlogsmateriaal te sturen en onze defensie inspanningen te vergroten. Het boekje ‘Waarom oorlog’ 3 bevat een briefwisseling tussen Einstein en Freud (1930). Beiden willen oorlog voorkomen.
Mensen verdragen de moderne instrumentalistische oorlog niet meer! Waarom hebben mensen naast een scheppende libidineuze behoefte ook behoefte om te haten en te vernietigen? De domesticerende kracht van beschaving dempt volgens Freud het driftleven en daarmee de agressie. Freud zag ook dat de mens niet zonder agressie kan vanwege de neiging tot zelfbehoud en voortplanting. Freud durfde niet te geloven dat agressie en oorlog konden worden uitgebannen. Helaas heeft hij gelijk gekregen, de Tweede Wereldoorlog en de huidige oorlog in Oekraïne vormen het trieste bewijs.
Mensen willen vrede maar soms ook oorlog als de menselijke maat grof wordt overtreden. Men leek er nu van overtuigd dat oorlog nergens meer goed voor was vanwege de ontwrichting van de samenleving en het enorme menselijke leed. Tot de dictator en de tsaar weer opstonden en hun macht grof misbruikten.
De komende weken, maanden, zal ons leven waarschijnlijk in de schaduw staan van deze oorlog, en zullen we dagelijks geconfronteerd worden met vreselijke verhalen en afschuwelijke beelden. Een oorlog tamelijk ver van ons bed, maar toch ook niet zo ver, want vluchtelingen uit Oekraïne komen massaal naar West-Europa en wanneer we eindelijk weer onbezorgd een biertje kunnen gaan drinken, zal er ook de doem zijn van de escalatie en de vraag of Poetin, in het nauw gedreven, ons misschien niet allemaal het verderf in zal storten en er een nieuwe ijskoude oorlog dreigt.
1 De Stichting Psychoanalytische Fondsen stelt zich ten doel het verlenen van financiële steun aan de psychoanalytische praktijkvoering en aan initiatieven die bijdragen aan de verspreiding en de verankering van het psychoanalytisch gedachtegoed in de samenleving. www.psychoanalytischefondsen.nl
2 De Stichting Breukvlakken stelt zich ten doel het freudiaanse gedachtegoed levend te houden door het genereren van aandacht voor ontwikkelingen op het snijvlak van psychoanalyse, psychotherapie, kunst en cultuur www.breukvlakken.nl
3 ‘Waarom Oorlog’ , Hoogland & Van Klaveren, 2005. Ook aanbevolen ‘ Oorlog en dood’ van Sigmund Freud met nawoord van A. Ladan , Sjibbolet, 2017.
Programma
Moderator Jan Swinkels, voorzitter Stichting Breukvlakken
- 14:30 Inloop
- 15:00 Oorlog en dood door de ogen van Freud, Christine Franckx, psychiater, psychoanalytica
- 15:20 Oorlog en dood, 100 jaar later, Antonie Ladan, psychiater, psychotherapeut en psychoanalyticus
- 15:40 Oorlog en democratie, Marc de Kesel, bijzonder hoogleraar, textuele, historische en systematische studies van het Jodendom en Christendom, Radboud Universiteit Nijmegen
- 16:00 Muzikaal intermezzo. Accordeonist Oleg Lysenko (1974, Oekraïne) speelt gedeelten uit ‘Vijf gezichten op het land van de Goelag archipel’ van componist Victor Vlaslov (1936). Vlaslov leeft en werkt in Odessa als componist, uitvoerend musicus en docent aan het conservatorium.
- 16.15 – 16.30 Pauze
- 16.30 – 17.15 Ronde tafel op basis van stellingen geponeerd door de sprekers, naast de sprekers schuiven aan:
- Abram de Swaan, socioloog en Em. hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam
- Robert Serry, oud ambassadeur in Oekraïne
- 17.15- 17.45 Nazit en borrel
Oleg Lysenko
Kaarten via www.perdu.nl. Zaal € 15,- Livestream € 10,-
Alle opbrengsten uit kaartverkoop komen ten goede van de Stichting Oekraïners in Nederland – https://www.ukrainians.nl/language/nl/
Deze middag wordt mogelijk gemaakt door Stichting Psychoanalytische Fondsen
Nieuws vanuit de PAC centra; PAC West
“De therapeut als saboteur”, 8 juni 2022. 20:00 uur-21-30 uur.
Citaat Marc Hamburger
“We doen alles wat we kunnen, zowel de patiënt als wij. En toch stagneert de behandeling. Dit blijkt vaak te maken te hebben met een conflict in onze patiënten: een conflict tussen een kant die wil veranderen en een kant die vanuit angst of schaamte iedere verandering zal tegenhouden of saboteren. Het onderzoeken van deze dynamiek wordt extra moeilijk als de therapeut onbewust een aandeel heeft in de impasse. De saboterende kracht blijkt soms niet alleen in de patiënt te zitten, maar ook in de therapeut. In deze lezing zal ik spreken over het onbewuste aandeel van de therapeut in therapiestagnatie. Over hoe hij wordt meegezogen in een intersubjectief spel van sabotage. Ik zal de gedachte verkennen dat dit ook moet gebeuren voordat hij zijn patiënt werkelijk kan ontmoeten”.
M. (Marc) Hamburger is psychoanalyticus en werkzaam als docent en supervisor voor de Rinogroep en de afdeling psychiatrie van het UMC te Utrecht. Docent bij de NpaV en vrijgevestigd te Utrecht.
Praktische informatie
Locatie; Museum Oud Overschie (max 50 bezoekers), Overschiese Kerksingel 1, 3043 BA Rotterdam
Tijdstip: 20.00-21.30 uur
Kosten: 20 euro per avond voor niet-leden. Voor leden en belangstellende leden zijn er geen kosten aan verbonden.
Accreditatie: aangevraagd voor klinisch psychologen en psychotherapeuten
Aanmelden: stuur een mailtje naar secr@pacwest.nl en maak de inschrijving definitief door het entreegeld over te maken op IBAN NL73TRIO 0379433915. Vermeld op uw overschrijving s.v.p. ook uw naam (als uw rekeningnr op naam van uw praktijk staat).
Psychologie en filosofie
Intieme vreemden | Paul Verhaeghe. 28 april 20:00 uur
In het kader van de maand van de filosofie geeft Paul Verhaeghe op donderdag 28 april om 20.00 uur een lezing bij Studium Generale over ‘intieme vreemden’. Prof. dr. Paul Verhaeghe is Emeritus hoogleraar klinische psychologie en psychoanalyse aan de Universiteit Gent en de auteur van het essay van de Maand van de Filosofie 2022.
Citaat ‘Wie ben ik, wie is mijn geliefde? Beide vragen zijn nauw verweven en de antwoorden confronteren ons met een onvermijdelijke vervreemding. Onvermijdelijk, maar toch oplosbaar. Dat is niet langer het geval eens we oog in oog komen te staan met ons lichaam, als intiemste onbekende. Het vreemde van ons lijf heeft te maken met krachten die in ons (maar niet alleen in ons) aan het werk zijn waardoor aantrekking en afstoting elkaar afwisselen. Een beschrijving vinden we bij Freud en Schrödinger; begrijpen lukt niet’.
Ook online te zien.
Podcast tips
Dit keer een podcast uit de serie; New Books in Psychoanalysis. In aflevering 145 wordt het boek van William R Miller besproken; On second thought; How Ambivalence shapes your life” (Guilford, 2021).
In de introductie van deze podcast staat het volgende; ‘De rijke innerlijke wereld van een mens is veel complexer dan of/of. Je kunt liefhebben en haten, willen gaan en willen blijven, zowel vreugde als verdriet voelen. In On Second Thought: How Ambivalence Shapes Your Life (Guilford, 2021) biedt psycholoog William Miller – een van ‘s werelds toonaangevende experts op het gebied van de wetenschap van verandering – een frisse kijk op ambivalentie en het transformatieve potentieel ervan in dit onthullende boek. In plaats van pogen besluiteloosheid met wilskracht te overwinnen, onderzoekt Dr. Miller wat er gebeurt als mensen tegengestelde argumenten van hun ‘innerlijke commissieleden’ toestaan om vrijuit met elkaar te praten. Door te leren om gevoelens van ambivalentie te tolereren en zelfs te verwelkomen, kun je loskomen van ongewenste gewoonten, je verlangens en waarden verduidelijken, de voor- en nadelen van moeilijke beslissingen onderzoeken en deuren openen voor verandering. Levendige voorbeelden uit het dagelijks leven, de literatuur en de geschiedenis illustreren waarom we zo vaak ‘twee gedachten’ hebben en hoe we er doorheen kunnen werken.’
Roept deze introductie ambivalentie op? Miller nodigt ons uit om met deze tegenstemmen, in gesprek te gaan. Wie weet ga je de podcast dan toch nog beluisteren…
Een andere podcast is van de NPO radio 1, Atlas. Aflevering 8. De Droomduiding
Droom je wel eens dat je opeens nog een examen moet halen? Of dat je mond vol met kauwgom zit en je het er niet meer uit krijgt? Dromen hebben een betekenis. Psychoanalytica Tinka Prast vertelt hierover.
‘In deze aflevering ontrafelen we de dromen die luisteraars met ons deelden. En slaaponderzoeker Jaap Lancee komt nog een keer langs om vragen van luisteraars te beantwoorden’.
Psychoanalytisch woordenboek
Deze site is ontwikkeld vanuit het boek van Harry Stroeken, Psychoanalytisch Woordenboek (Boom, 2008). Hij schreef overigens ook alle niet-gesigneerde lemma’s op de site.
De website Psychoanalytisch Woordenboek richt zich in eerste instantie op psychoanalytici, psychiaters, psychologen, psychotherapeuten en op wie daartoe in opleiding is. Maar de site is bestemd voor iedereen die de definities van psychoanalytische begrippen bij de hand willen hebben. Het is een prettig werkinstrument voor verdere studie. Er staan trouwens ook goede boekentips, recensies, psychoanalytische inleidingen op een bioscoopfilm en relevante flimpjes op de site.
Een van die filmpjes wil ik nu met jullie delen, omdat het aansluit bij een vast onderdeel in de week van de Summer University Psychoanalyse: ‘Meeting the analyst’. Maar eerst zal ik iets vertellen wat ‘Meeting the analyst’ in ons programma inhoud;
In een groepje van maximaal 6 personen kun je een bezoek brengen aan een analyticus in zijn of haar spreekkamer. Je hebt de keuze om naar een analyticus te gaan die volwassenen behandelt of naar een analyticus die voornamelijk met kinderen en jeugdigen werkt. Bij kinderen en jeugdigen wordt het spel dat kinderen laten zien gebruikt om hun binnenwereld te begrijpen. Je krijgt de gelegenheid vragen te stellen en met elkaar en met de analyticus in gesprek te gaan, bijvoorbeeld over wat redenen zijn om in analyse te gaan, wat het verschil is tussen een analyse van vijf keer per week en een wekelijkse psychotherapie, hoe het is voor een analyticus om iemand elke dag jarenlang te zien, of kinderen ook zo vaak komen, hoe kinderen in hun spel problematiek naar voren brengen, of ouders ook betrokken worden in de behandeling, wanneer iemand ‘klaar’ is met zijn of haar analyse, hoe het is om op de bank te liggen en de analyticus niet te zien, en hoe het is om achter de bank te zitten. Maar misschien wil je ook even proberen hoe het is om op de bank te liggen en vrij te associëren. Iedereen die zich ingeschreven heeft in (een deel van) het programma kan aan dit onderdeel meedoen.
Een voorproefje op het onderdeel meeting the analyst is dit filmpje (link!) ‘Op de bank met…Harry Stroeken’. Het is een filmpje van 17 minuten.
Harry Stroeken overleed op 28 november 2021 en was een prominent analyticus. Hem werd in 2009 de tweejaarlijkse Freud Penning toegekend, vanwege zijn verdienste voor de verspreiding van het psychoanalytische gedachtegoed.
Virtuele rondleiding laatste woning Freud
3D Tour door Freud Museum Londen
Hier vind je een mooie virtuele 3D tour door alle kamers van 20 Maresfield Gardens, Londen. Het was de laatste woonplek van Freud, tot zijn dood in 1939. Het is nu een museum dat Freuds complete inboedel herbergt. Mocht je een keer in Londen zijn is het leuk om er eens een kijkje te nemen, maar nu kan je al een virtuele tour maken door zijn woning.
Website The Freud folder
Jullie hebben mogelijk nog niet gehoord van deze website. De site bevat zoals de naam al zegt folders met informatie rond Freud. Bijvoorbeeld een folder met bekende namen die bij Freud in analyse zijn geweest en de analysanten van Sandor Ferenczi. Ook kun je de timeline van Freud in detail bekijken;
Timeline van Freud en de verschillende scholen van de psychoanalyse
Hiernaast zie je een foto van een deel van een uitgebreid interview met Freud uit 1926. Dat interview is hier te vinden.
Nieuws van de NVPP
De geheimtaal van Kleding
‘Uit de spreekkamer’ is een rubriek op de website van de NVPP en daar vind je een verhaal van Birgit de Cnodder over ‘Kleding’. Haar verhaal past goed in ons thema van ‘Geheimen Gonzen’. Ze spreekt heel persoonlijk over de geheimtaal van kleding vanuit haar klinische ervaring. Kleding als spiegel van de ziel.
Kleding
‘Ik ben niet boos op hem’, opent hij de sessie, ‘dat is eigenlijk wel raar’. De leeuw op zijn zomerse T-shirt nestelde zich in mijn blikveld, met opengesperde muil. Ik kijk hem vragend aan. Hij las het gisteren in de krant, in een stuk over achterblijven na de zelfdoding van een ouder. ‘Al die mensen zijn een tijdje boos. Ik niet, ik kan het niet ontdekken, al zou ik het ook logisch vinden’. Hij trekt de schouders wat op. Er gaat een lichte siddering door de leeuwenmuil.
Birgit de Cnodder, klinisch psycholoog, psychoanalytisch psychotherapeut en systeemtherapeut.
Lezingen reeks psychoanalyse en kunst (Londen)
The Maudsley Lectures in Psychoanalysis
De Maudsley lezingen, hybride van vorm, zijn een reeks lezingen van het Instituut voor Psychoanalyse in Londen die de toepassing van psychoanalytische concepten op klinisch werk en daarbuiten onderzoeken. Deze zomerperiode richten ze zich op de kunsten en psychoanalyse: Met een psychoanalytische lens kijken ze naar een reeks gebieden in de kunst – muziek, beeldhouwkunst, poëzie, film, drama…
Niet alleen leden van de British Psychoanalytical Society (incorporating the Institute of Psychoanalysis) zijn welkom, jullie ook! De lezingen zijn op maandagen van 7:00pm to 8:30pm (London time!). Je kunt je inschrijven voor alle lezingen -dat raden ze ook aan- maar je kunt je ook inschrijven voor een enkele lezing. Er is een studententarief. (Concession ticket prices are for students and unwaged/low income. Please email outreach@iopa.org.uk if you are unsure if you qualify for a concession ticket.)
NB: Maandag 9 mei sluit de inschrijving.
- Hybrid event – 30 places available at 10 Windsor Walk SE5 8BB and online via Zoom.
- Each lecture lasts for about 45 minutes followed by time for discussion and contributions from the audience.
De sprekers gaan in dialoog met psychoanalytici: Anne Patterson, Emma Staples Hotopf. Hieronder hun programma;
To book individual lectures, please click the link to the lecture below:
Programme:
9th May | Hope and its vicissitudes: a dialogue between film and psychoanalysis – Anne Patterson and Katalin Lanczi
16th May | The Singing Detective: A place in the mind – David Bell
HALF TERM
6th June | Picturing Oedipus: Ingres, Bacon, Freud – Adele Tutter
13th June | ‘Mourning terminable and interminable: Loss, mourning and creativity in Virginia Woolf’s work’ – Liz Allison
4th July | Dante’s Allegorical Vision and the Structure of Ethics – David Black
18th July | – Ann Sloboda
Contact Email: outreach@iopa.org.uk
Tijdschrift voor Psychoanalyse en haar toepassingen
Het laatste themanummer van het tijdschrift is gewijd aan literaire verbeelding en psychoanalyse. De relatie literatuur en psychoanalyse hebben ook in de week van de Summer University Psychoanalyse altijd een plaats gekregen. Het is een bijzondere relatie, met als grote gemene deler de mens en zijn verhaal. Literatuur maakt ons als lezer deelgenoot op een manier die vergelijkbaar is met de rol van de therapeut die de wereld van de patiënt betreedt. Voorheen lag de nadruk meer op het vertalen, decoderen en analyseren van de wereld van de patiënt, terwijl nu meer gewicht wordt toegekend aan het stimuleren van het denken, voelen en fantaseren, om zo te helpen bij het creëren van nieuwe betekenissen.
Het laatste themanummer van het TVPa laat bovenstaande opnieuw zien. In het nummer vinden jullie onder andere artikelen met een literaire inslag waarin de te vroeg overleden schrijver W.G. Sebald –de destijds Nobelprijswaardig geachte auteur– een grote plaats krijgt. Zo schrijft Jos van Eijk een artikel over de taal van Sebald en de relatie met diens ‘in de wereld zijn’. En schrijft Famke Kwee een artikel waarin Sebalds roman Austerlitz wordt gebruikt om het theoretische concept van bi-ocularity toe te lichten. Maar nog veel meer artikelen in dit themanummer vind je hier.
Met een hartelijke groet, namens de organisatie van de SummerUniversity Psychoanalyse,
Marion Wolfis