Nieuwsbrief juli 2022 Geheimen Gonzen
Marion Wolfis | 2 juli 2022 | Evenementen, Nieuwsbrieven
Maandag mogen we jullie ontvangen! Maar voordat we dat gaan doen, eerst deze nieuwsbrief waarin ik de laatste dag, vrijdag 8 juli, van de Summer University Psychoanalyse toe ga lichten. En dit is dan ook de laatste oproep om je alsnog in te schrijven voor de laatste kaarten van komende week (of voor een gedeelte van de week).
Programma Summer University Psychoanalyse, vrijdag 8 juli
Vrijdag 9:30 uur
Reitske Meganck doet de aftrap, op deze laatste dag, met een controversieel onderwerp wat ons allemaal goed wakker zal doen schudden deze ochtend!
Klinische en systematische gevalsstudies zijn niet weg te denken in het wetenschappelijke veld. Echter, voor psychoanalytici is vertrouwelijkheid fundamenteel voor de psychoanalytische methode in een radicale zin: zonder de verwachting van vertrouwelijkheid zou psychoanalyse onmogelijk zijn, omdat zowel de vrije associatie door de analysant als het vrij luisteren door de analyticus zou worden aangetast.
En wat onderzoek je dan in systematische gevalsstudies? Effectiviteit? Albert Einstein schijnt gezegd te hebben: “Intuïtie is een Godsgeschenk, de ratio een dienaar; ergens in de tijd zijn we de dienaar gaan aanbidden en het geschenk vergeten”. En wat willen we onderzoeken? In de psychoanalytische zitting staat het spreken van de patiënt centraal. Er wordt hem gevraagd zonder te censureren spontaan te zeggen wat er in hem opkomt. De patiënt wordt, met andere woorden, uitgenodigd een fenomenologische houding aan te nemen tegenover zijn eigen ervaringswereld, te proberen deze zo open mogelijk en met opschorting van elk oordeel tegemoet te treden en te verwoorden. Ligt het antwoord meer op het gebied van de fenomenologie?
Reitske Meganck vertrekt in haar wetenschappelijk onderzoek veelal vanuit een idiografisch perspectief, net als we dat doen in de psychoanalyse. Idios’ betekent ‘eigene’. De idiografische benadering is op het eigene of ook, op het bijzondere, unieke, particuliere van iets of iemand gericht.
Het thema roept veel vragen op. Reitske Meganck gaat met ons spreken hoe je schrijft over de geheimen uit de consultatieruimte. En dan heb je ook nog de AVG… Is het mogelijk wetenschap te bedrijven in ons vak? Een waardevol thema.
Spreken en schrijven over geheimen uit de consultatiekamer. Gevalstudies in tijden van AVG
De gevalsstudie is de onderzoeksmethode bij uitstek in de psychoanalyse. Het was voor Freud de manier om zijn theorie op te bouwen en zijn gevalstudies worden nog steeds gelezen. Getuigen over het eigen werk in verenigingen, studiedagen of congressen via gevalsbesprekingen is een kernaspect van psychoanalytisch werk en vorming. Zowel klinische als systematische gevalsstudies zijn ook in het wetenschappelijke veld als methode niet weg te denken. Naast ethische en deontologische kwesties, die reeds lang voor discussie zorgen, stelt de huidige AVG/GDPR regelgeving ons voor bijkomende uitdagingen. Op deze vragen, waarop eenduidige antwoorden onvermijdelijk ontbreken, wordt tijdens deze lezing ingegaan.
Reitske Meganck is klinisch psycholoog en psychoanalytisch psychotherapeut. Ze is als hoofddocent verbonden aan de Vakgroep Psychoanalyse en Raadplegingspsychologie van de Universiteit Gent. Ze doceert vakken over kwalitatief onderzoek, diagnostiek en psychoanalytisch werken met kinderen en jongeren. Haar onderzoek focust op uitkomsten en processen van psychoanalytische therapie en vertrekt veelal vanuit een idiografisch perspectief. Ze is ook één van de grondleggers van het Single Case Archive, een vrij toegankelijke online databank van gepubliceerde gevalstudies. Verder heeft ze ook een privépraktijk als psychoanalytisch therapeut.
Vrijdag 11:30 uur
Op 15 oktober 2021 werd in Eindhoven – tijdens het symposium van PAK Zuid ‘Oedipus en gender’ – de 7e Freud penning toegekend aan Nelleke Nicolai. Een stukje uit het jury rapport:”Vanwege al haar bijdragen, in schrift, maar ook in haar rol als docent en spreker, is de titel ‘ambassadeur van het psychoanalytisch gedachtegoed’ zeker op zijn plaats. Nelleke heeft zich de afgelopen decennia ook buiten de vertrouwde psychoanalytische kringen van haar laten horen en in het publieke domein haar wetenschappelijke en klinische inzichten ten toon gespreid. Daarbij geeft ze blijk van de kunst om een brug te slaan tussen de stand van de wetenschap en de klinische praktijk. En dat doet ze op een manier waardoor ook mensen van buiten ons vakgebied de waarde daarvan kunnen inzien”.
Ze is daarnaast een pionier op het gebied van trauma. We zijn heel blij dat ze komt spreken. Recent, in 2020, heeft ze het boek; “In levende lijve: Het lichaam in de psychotherapie” geschreven. Deze dag gaat ze ook over het lichaam in de psychotherapie spreken. Ik verwacht weer een helder, empathisch en met passie verteld verhaal over het vaak desastreuse effect van seksueel misbruik op de affectieve en somatische huishouding. Aan de hand van casuïstiek zal ze met directe toepassingsmogelijkheden komen voor de praktijk. Komt allen!
Silence will not protect you
In deze voordracht wordt het effect van seksueel misbruik op de affectieve en somatische huishouding besproken. Prijsgeven van het geheim leidt vaak genoeg tot een negatieve reactie van de omgeving. Soms ook in psychotherapie, waar onder het mom van stabilisatie of een theoretisch kader het trauma en de gevolgen ervan onbesproken blijven. Aan de hand van casuïstiek en het artikel van Ferenczi “The Confusion of tongues” zal Nelleke Nicolai bespreken wat wel en niet te doen.
Nelleke J Nicolai is psychiater n.p, psychoanalyticus, psychotherapeut. Ze schreef over seksueel geweld, gender, hechting en trauma. Ze is o.a. auteur van Emotieregulatie”” (2016) en “In levende lijve: het lichaam in psychotherapie”( 2020).
Vrijdag 13:30 uur
Pieter Roelofs, hoofd schilder en beeldhouwkunst van het Rijksmuseum, zei deze week nog over de schilderijen van Vermeer; “dat na 350 jaar de schilderijen nog steeds doen wat de intentie was, namelijk; ze spreken met ons”. Hoe werkt dat dan?
Bernard Haitink, een topdirigent die vorig jaar overleden is zei voor zijn dood; “Muziek, je kunt er niet over praten. Het is eigenlijk een geheimtaal”.
Het is niet zelden dat er boven of in een psychoanalytisch artikel een gedicht staat. Freud zei al; “Everywhere I go I find a poet has been there before me”.
Blijkbaar biedt de kunstenaar ons een bijzondere toegang tot het onuitsprekelijke via de kunst, muziek en poëzie. Laten we zien waar het ons kan brengen.
De geheimtaal van poëzie en beeldende kunst
Taal schiet altijd tekort om te verwoorden wat we ‘ten diepste’ voelen. Terwijl dit nou juist het meest ‘waar’ voelt. En door dat tekort blijven we alsmaar op zoek gaan naar ‘verwoordingen’ van het onverwoordbare ‘iets’. Dat doen we in de psychoanalyse. En dat doet de kunstenaar ook. De kunstenaar biedt ons dus een bijzondere toegang tot het onuitsprekelijke via de verbeelding, muziek en poëzie. Je zou het geheimtaal kunnen noemen.
Marion Wolfis is psychotherapeut en psychoanalytica i.o. Zij is kandidaat-lid van NPAV en leertherapeut NVP en is zelfstandig gevestigd in Maastricht.
Vrijdag 14:45 uur
Een psychose kan je zien als een mechanisme om een ondraaglijke realiteit niet te moeten denken. Gedachten en symbolisaties gaan dan verloren. Een psychose, hoe pijnlijk en destructief ook, is een manier om het leven draaglijker te maken.
De bevlogen spreekster Lut de Rijdt maakt aan de hand van een vignet de verbinding tussen het un-heim-liche en ge-heim-en. En ze speelt in haar titel met de dubbelzinnige betekenis van ‘Heim en ‘Heimlich’. Het heimliche kan namelijk zowel verwijzen naar het huiselijke, gezellige en vertrouwde, als naar het stiekeme, verdachte, ondergrondse en het ge-‘heimelijke’. Het vertrouwde en bekende dat op een of andere manier verontrustend wordt. Hoe kan het ‘geheimenlijke’ dan een creatieve toegang tot een transitionele ruimte bieden? Kan er iets van het ondraaglijke draaglijk kan worden?
Het unheimliche van geheimen
Ge-heim-en zijn un-heim-lich. In de psychose van een jonge, creatieve vrouw spelen gezinsgeheimen een rol in het ontstaan van de ernstige symptomen. Haar geschiedenis illustreert hoe kinderen in hun ontwikkeling met geheimen leren omgaan, maar ook dat niet ieder geheim even zwaar ‘weegt’. We vragen ons of geheimpjes van de kindertijd structureel anders functioneren dan geheimen van volwassenen die zowel intrapsychisch als relationeel grote schade kunnen aanrichten. Is het mogelijk dat ‘geheimpjes’ toegang geven tot een transitionele ruimte en zelfs kunnen helpen om de grote geheimen van het leven draaglijker te maken?
Lut De Rijdt is psychiater en psychoanalytica bij de Belgische School voor Psychoanalyse. Ze is werkzaam in haar privépraktijk.
Vrijdag 16:30
Na deze inspirerende lezingen sluiten we samen de week af in de afsluiting.
Vrijdag 16:15
We eindigen met een feestelijke afscheidsborrel, waar we terug kunnen kijken op wat we samen beleefd hebben en waar we al wat kunnen mijmeren over het volgende thema van de Summer University.
De locatie van de afscheidsborrel wordt nog met jullie gedeeld.
Inschrijven
Met deze nieuwsbrief heb ik nu alle dagen van de Summer University toegelicht. Het gaat een prachtige week worden. Mocht je je nog willen inschrijven dan kan dat nog. Je kan je hier nog inschrijven! We zien elkaar mogelijk maandag of ergens in de week.
Tot ziens en een hartelijke groet, namens de organisatie van de Summer University Psychoanalyse
Marion Wolfis